دانش های زبانی وادبی فارسی پایه نهم از درس دهم تا پایان کتاب
درس 10
تلمیح
تلمیح آن است که شاعر یا نویسنده ای به طور غیر مستقیم به آیه ، حدیث ، داستان ، یا یک رویدادتاریخی اشاره کند ، مانند مصراع "بر کمانش تیر آرش را نمیدیدند "که به داستان آرش کمانگیر اشاره می کند.
درس 11
ماضی استمراری ، ماضی مستمر
ماضی استمراری از کاری خبر می دهد که در گذشته انجام یافته و تکرار شده است ؛ مانند: مینوشتم ، میرفت ، میخوردید
طرز ساخت ماضی استمراری: می + ماضی ساده
ماضی مستمر (جاری) از جریان داشتن عملی در گذشته ، همراه کاری دیگر خبر میدهد ؛ مانند: داشتم مینوشتم ، داشت میرفت ، داشتید میخوردید
طرز ساخت ماضی مستمر: داشت + شناسه + ماضی استمراری
درس 12
ماضی بعید ، ماضی التزامی
ماضی بعید رویدادی را بیان میکند که در گذشتۀ دور انجام گرفته است ؛ مانند: نوشتهبودم ، رفتهبود ، خوردهبودید
طرز ساخت ماضی بعید : بن ماضی + ه + بود + شناسه
ماضی التزامی رویدادی را بیان میکند که در زمان گذشته با تردید یا آرزو انجام شده باشد ؛ مانند: نوشتهباشم ، رفتهباشد ، خوردهباشید
طرز ساخت ماضی التزامی : بن ماضی + ه + باش + شناسه
درس 13
ردیف
همانطور که سال قبل خواندیم ، ردیف یک یا چند کلمه است که در آخر مصراع ها عیناً تکرار شود؛ مانند «تشنه» و «توام آمد به یاد» در این بیتها:
شدد چنان از تف دل کام سخنور تشنه
که ردیف سخنش آمده یک سر تشنه
لاله دیدم ، روی زیبای توام آمد به یاد
شعله دیدم ، سرکشیهای توام آمد به یاد
درس14
قید
قید ، یک یا چند کلمه است که در بارۀ نهاد یا فعل جمله توضیحی می دهد،(توضیحی درباره ی زمان،مکان ،حالت، تردید، تکرار و . . . ) ؛ مثال:
مفضّل ، اندوهناک ، نزد امام صادق(ع) رفت. در این جمله «اندوهناک» چگونگی و حالت مفضّل را بیان میکند.
مریم ، امروز کتاب میخواند. در این جمله «امروز» زمان فعل خواندن را مشخّص میکند.
توضیح1: با حذف قید معمولاً آسیبی به معنی جمله وارد نمیشود.
توضیح2: فعل ، نهاد ، مفعول ، متمّم و مسند نمیتوانند قید جمله باشند.
درس16
انواع واژه
ساده به کلمههایی میگویند که فقط یک جزء داشته باشند ؛ مانند : گل ، باغ ، دبیر
مشتق به کلمههای چند جزئی میگویند که یک جزء آنها «وند» باشد ؛ مانند : گلدان ، باغبان ، بیکار
مرکّب به کلمههای چند جزئی میگویند که «وند» نداشته باشند ؛ یعنی همۀ جزءهای آن مستقل و معنادار باشند. ؛ مانند: گلرخ ، کتابخانه ، چهل چراغ
توضیح: «وند» جزئی است که به طور مستقل معنی ندارد ؛ امّا در کلمۀ مشتق همراه دیگر جزءهای مستقل ، معناساز میشود ؛ مثلاً پیشوند «بی» به تنهایی معنی ندارد امّا در کلمۀ «بیفایده» معنی چیزی را میرساند که فایده و استفادهای ندارد و یا پسوند «گر» به تنهایی معنی ندارد امّا در کلمۀ «کارگر» معنی « کنندۀ کار» را بیان میکند.